Interview: poolwetenschappen in de klas
Het Belgische team: leerkrachten Arjan van der Star, Wim Van Buggenhout en Alex Baiverlin
© International Polar Foundation
De IPF voerde een gesprek met de drie Belgische leerkrachten die deelgenomen hebben aan de Workshop voor Leerkrachten die in juni 2010 parallel georganiseerd werd met het Internationaal Pooljaar (IPY) Wetenschappelijk Congres in Oslo.
Ziehier hun ‘tips & tricks’, vanop de eerste lijn!
Wie zijn jullie?
Naam: Wim Van Buggenghout
Geeft les aan: technisch secundair onderwijs, 3e graad (16-18 jaar)
Geeft les in: Gemeentelijk Technisch Instituut Londerzeel
Richting: industriële wetenschappen, elektromechanica en mechanische vormgevingstechnieken
Vakken: electriciteit, wiskunde, aardrijkskunde
Opmerking: Wim is auteur, samen met de leerlingen van de derde graad industriële wetenschappen (schooljaar 2006-2007), van de website ‘duurzaam leven’.
Naam: Arjan van der Star
Geeft les aan: 1e tot 3e jaar bachelor in de lerarenopleiding (18+)
Geeft les in: Groep-T Leuven Education College
Richting: lerarenopleiding (aardrijkskunde + 1 ander keuzevak)
Vakken: aardrijkskunde
Opmerking: Arjan is bereid persoonlijk vragen te beantwoorden, mail naar Arjan.van.der.star@groept.be
Naam: Alex Baiverlin
Geeft les aan: secundair onderwijs (algemeen, technisch en beroeps, 4e tot 6e jaar; 16-18 jaar)
Geeft les in: Athenée Royal de Pepinster
Vakken: hoofdzakelijk fysica, maar in de BSO en TSO klassen geef ik ‘wetenschappelijke vorming’, wat biologie, fysica en chemie omvat.
Opmerking: Er is een website in opbouw, voor info en vragen: alexbaiverlin@gmail.com
Wat vind je aantrekkelijk aan poolwetenschappen, waarom vind je dit zo interessant?
Wim: Ik ben als ‘natuurmens’ opgevoed en leef al van bij mijn geboorte met respect voor de natuur. Mondiale natuurproblemen liggen me nauw aan het hart en gezien klimaatverandering een ‘hot item’ is, kan je uiteraard niet om de polen en poolwetenschappen heen (zie ook vraag 3).
Arjan: Poolwetenschappelijk onderzoek is een goede manier om het vak aardrijkskunde tot haar recht te doen komen, doordat het sterk afhangt van moderne onderzoekstechnieken en wetenschappelijke ontdekkingstochten. Dat zijn twee pijlers die de aardrijkskunde groot hebben gemaakt. Daarnaast ben ik als geoloog en natuurliefhebber geïnteresseerd in de poolgebieden.
Alex: Vooreerst trekken het onbekende en het avontuur me aan. Bovendien kunnen bijna alle wetenschappelijke domeinen behandeld worden via deze weg, en komen ook zowel het verleden als de toekomst van onze planeet aan bod. Ook kunnen de poolregio’s een ideaal onderwerp zijn voor praktische oefeningen tijdens taallessen.
Waarom vinden jullie het belangrijk dat de leerlingen hierover leren?
Wim: De polen zijn de barometers van de klimaatverandering, en het is belangrijk dat de leerlingen weten wat de gevolgen daarvan zijn op globale schaal. Dankzij het Zero Emission concept van het Princess Elisabeth Antarctica (PEA) station is het mogelijk de leerlingen zo veel mogelijk aan te sporen om zo duurzaam mogelijk te leven; dit kan gaan via kleine, individuele oplossingen tot grote, gemeenschappelijke infrastructurele maatregelen in functie van de ruimtelijke ordening.
Alex: Vooreerst kunnen we via poolwetenschappen de jongeren sensibiliseren rond het belang van wetenschap & onderzoek in het geheel van hun dagelijks leven. Op die manier heeft onze school bijvoorbeeld reeds het label “school van morgen” gekregen van het Waalse ministerie voor milieubeleid. Bovendien stellen de polen het ‘buitengewone’ voor, wat hun aandacht gemakkelijk trekt, en wat ervoor zorgt dat zij via voorbeelden uit het ‘ongewone’ gemakkelijker wetenschappelijke theoretische gegevens zullen blijven onthouden.
Hoeveel van je lessen besteed je aandacht aan polaire onderwerpen? Zijn er bepaalde onderwerpen die voorrang krijgen, en waarom? Hoe pas je dit concreet toe in de klas?
Arjan: In de hogeschool worden zowel theorie- als praktijklessen gegeven; voor de werkcolleges werken de studenten actief mee aan projecten, zoals o.a. binnenkort de schoolwedstrijd Polar Quest. In de theorielessen geef ik hoofdcursussen rond thema’s die in de eindtermen zijn vastgelegd, en enkele kleinere cursussen, zeg maar zijstappen naar interessante thema’s. Zo is er de cursus ‘Meteorologie en Klimatologie’, met daar o.a. aan gekoppeld de kleinere cursussen ‘Extreem weer’ en ‘Arctica en Antarctica’. Dat neemt enkele lessen in beslag, samen zo’n 12 uur (2 lesweken). Ik geef zowel les over de natuurlijke aspecten van de poolgebieden, als over de exploratie door de mens, van Mercator tot Alain Hubert.
Alex: De jongeren krijgen in de lagere graad reeds integrale lessen over de poolgebieden, dus ik gebruik de poolgebieden bij de oudere leerlingen vooral als illustratie voor meer algemene concepten waarover ze leren. Ik probeer dit te doen voor alle onderwerpen, en wanneer ik maar kan in mijn lessen. Bij lessen over energie, bijvoorbeeld, beschrijf ik de energieproductie en -consumptie van de Belgische Princess Elisabeth Basis. De rol van de oceaan in de klimaatregulatie komt aan bod tijdens de lessen over thermodynamica, etc.
Wim: In de lessen aardrijkskunde komen de volgende thema’s aan bod:
- Atmosfeer (2 lessen) incl. de ozonproblematiek en het broeikaseffect
- Arctica (1 les): algemene kenmerken, smeltend poolijs, nieuwe ‘koude energie-oorlog’,…
- Antarctica (2 lessen): algemene kenmerken, maar vooral ook uitleg over de technische aspecten van het ‘Zero Emission’ Princess Elisabeth Antarctica station.
- Refereren naar polaire topics zal alles samen ook nog eens 2 lessen omvatten.
Ook via een vakoverschrijdend project maakten onze leerlingen reeds kennis met de poolgebieden. In de lessen Nederlands, Engels en Frans werden luister- en leesoefeningen gegeven over het PEA station in Antarctica, het leven van Alain Hubert, en het Internationaal Pooljaar. In de les electriciteit/elektronica is dan weer meer aandacht voor de technische kanten van het PEA station (bv. de opwekking van elektriciteit via windmolens en fotovoltaïsche panelen, evenals de werking van deze toestellen). Verder zijn wij ook regelmatig betrokken bij verschillende intra- en extramuros activiteiten: bv. klassikale deelname aan een Klas Zero Emissie workshop van IPF, lezing van Johan Berte (projectcoördinator van de PEA basis) op school, bezoek aan een Antarctica-tentoonstelling in het PASS wetenschapsmuseum in Bergen, rondleiding in onze zelfgebouwde ‘Technisch Ecologische Kringlooptuin’, organisatie van een webquest ‘duurzame technieken in huis’, en een ijs-verkoopactie ‘ijs voor ijs’ op school ten voordele van de PEA basis, etc.
Zijn er specifieke websites die jullie regelmatig bezoeken en die nuttig zijn voor de lessen?
Wim, Arjan, Alex: Voor algemene informatie over poolwetenschappen zijn er veel interessante websites, zoals bv. die van de British Antarctic Survey, de NASA of ESA, en de websites van IPF (Sciencepoles, Polarfoundation en Explorapoles). Voor educatief materiaal is Educapoles een aanrader.
Wim: Ik werk persoonlijk ook veel met geschreven actuele artikels uit kranten of tijdschriften.
Was het jullie eigen initiatief om poolwetenschappen in de klas te brengen?
Arjan, Wim: Ja, dat gebeurde naar aanleiding van de bouw van de nieuwe Belgische zuidpoolbasis in 2007.
Alex: Ja, naar aanleiding van de wedstrijd ‘Pole-Position’ in 2006-2007, die ik met mijn klas heb gewonnen.
Hoe stonden jullie directies hier tegenover? Kreeg je steun?
Arjan: Ik werk mijn cursussen zelfstandig uit en omdat ik geen vakcollega heb, doe ik dat alleen. Ons decanaat heeft geen inbreng in onze cursussen maar het past in elk geval helemaal in de visie van onze hogeschool.
Wim: Ik krijg gelukkig een grote vrijheid van mijn directeur, zolang de leerstof in het leerplan past. Enkele jaren geleden heb ik mijn ideeën i.v.m. poolwetenschappen en klimaatveranderingen voorgesteld in een personeelsvergadering, en heb hierbij ook suggesties gedaan naar andere leerkrachten toe. Sommigen voeren concreet ideeën uit die ik opperde, anderen werken zelf ook zaken uit. Samen hebben we een ‘schoolpoolexpeditie’ uitgestippeld.
Hoe zijn jullie bij het IPY Oslo-2010 congres terecht gekomen?
Wim, Arjan, Alex: Het IPF bracht ons op de hoogte dat we als leerkracht konden geselecteerd worden voor Oslo-2010. We moesten hiervoor een abstract schrijven over hoe we poolwetenschappen in de klas integreren en wat we in de toekomst daar nog mee zouden doen. Wij waren bij de gelukkigen die geselecteerd werden.
Arjan: Een deel van mijn reis werd gefinancierd dankzij een beurs van Grundtvig, een Europees uitwisselingsprogramma voor docenten.
Hoe heeft jullie aanwezigheid in het IPY congres jullie beïnvloed naar jullie lesvoorbereidingen voor volgend jaar toe? En in het algemeen?
Wim: Een aantal van de workshops tijdens de Teachers conference waren een echte inspiratiebron, alsook het boek ‘Polar Science and Global Climate – An International Resource for Education and Outreach’. Op de Science Conference heb ik mijn wetenschappelijke kennis kunnen bijschaven door het volgen van lezingen van poolonderzoekers. Verder zullen de kaarten en affiches uit de Polar Expo ook een meerwaarde vormen voor het vaklokaal aardrijkskunde. Het was een echte eer om in Oslo aanwezig te kunnen zijn want het was de eerste keer dat een leerkrachtensymposium gekoppeld was aan een wetenschappelijke conferentie.
Dit alles zal een basis vormen voor een update van mijn lesvoorbereidingen. Tot op heden was het poolproject op onze school enkel beperkt tot 5 TSO, maar vanaf volgend schooljaar ga ik dat opentrekken naar heel onze school. Het IPY Oslo congres heeft me een boost gegeven qua ideeën. Momenteel werk ik een en ander uit i.v.m. poolwetenschappen.
Arjan: Ik heb tijdens de lezingen de huidige wetenschappelijke kennis ‘bijgetankt’ en heb met een aantal wetenschappers en meerdere internationale leerkrachten kunnen praten. Ik heb een hoop nieuwe ideeën voor studentenopdrachten in de komende jaren.
Alex: Alleen al het boek met klasexperimenten dat we ontvingen zal de experimenten die ik zelf op punt had gesteld sterk uitbreiden. De vele nieuwe contacten hebben o.a. al geresulteerd in de uitwisseling van powerpoint presentaties en lesvoorbereidingen. Ik plan momenteel een debat op school voor het grote publiek, en ik heb al aanpassingen gemaakt aan ons schoolprogramma voor volgend jaar.
We hoorden dat jullie een vereniging willen oprichten voor leerkrachten die zich op poolwetenschappen concentreren, hebben jullie al concrete plannen?
Arjan: Nu reeds houden alle ‘polar teachers’ die in Oslo aanwezig waren contact met elkaar via een Facebookgroep. Wim, Alex en ikzelf hopen Belgische leerkrachten te inspireren tot het integreren van poolwetenschappen in hun lessen. Dit doen we graag in samenwerking met de IPF. We denken er aan een digitaal forum op te richten om ideeën en lesmateriaal uit te wisselen, en we hopen daar ook leerlingen bij te betrekken.
Wim: Arjan, Alex en ikzelf zijn zeer gedreven leerkrachten die wel wat te bieden hebben aan andere leerkrachten. Ik hoop dat we heel wat leerkrachten kunnen inspireren: we denken o.a. aan een bijscholing voor andere leerkrachten over hoe je poolwetenschappen kan integreren in je lessen.
Alex: Van mijn kant wil ik graag de leerkrachten uit de lagere scholen in onze regio sensibiliseren, zodat nadien de hele Franse Gemeenschap ons eventueel kan contacteren voor het op touw zetten van activiteiten in verschillende scholen. Dit proberen we nu reeds op regionale schaal te doen, na evaluatie (volgend jaar) zullen we zien of uitbreiding mogelijk is. Het belangrijskte is momenteel om de jongeren te sensibiliseren over de omvang van het probleem, en hen doen inzien dat poolwetenschappen boeiend zijn en dat de toekomst van de aarde deels afhangt van de mate waarin we onze polen kennen.
